4 lipca b. r. mija 80. rocznica zamordowania przez Niemców profesorów lwowskich uczelni. Zbrodni tej dokonała Einsatzkommando zur besonderen Verwendung, specjalna jednostka policyjna Sicherheitsdienst (policja bezpieczeństwa III Rzeszy), pod dowództwem Eberharda Schőngartha, wg przygotowanej przez ukraińskich studentów listy naukowców wyższych uczelni Lwowa, głównie wydziału lekarskiego Uniwersytetu im. Jana Kazimierza i Politechniki Lwowskiej. Aresztowani 3 lipca w nocy rozstrzelani zostali 4 lipca. Zamordowanych zostało 22 polskich profesorów i docentów wraz z niektórymi członkami rodzin i przypadkowo przebywających w tym czasie w ich mieszkaniach znajomych. Łącznie zginęły 52 osoby. Trzech naukowców zostało rozstrzelanych 11 i 26 lipca 1941 r. W ten sposób Niemcy rozprawiali się z polską inteligencją, która mogła im zagrażać. Polska nauka poniosła niepowetowane straty. Aby uniknąć problemów, Polacy ze Lwowa rozstrzelani zostali niemal od razu po aresztowaniu. O profesorów krakowskich podobnie aresztowanych, upomniała się niemal cała naukowa Europa, gdyż faktu, że zostali przewiezieni do obozów, nie udało się zataić. Naukowcy ze Lwowa nie mieli takiego szczęścia, gdyż wytyczne przeprowadzania tej akcji podjęto na najwyższym szczeblu Trzeciej Rzeszy. Już 2 lipca 1941 r. w swoim gabinecie na terenie Politechniki Lwowskiej został aresztowany przez Gestapo prof. Kazimierz Bartel, pięciokrotny premier rządu Polski, wybitny naukowiec, którego przewieziono do siedziby Ottona Rascha. Gestapowcy ograbili z cennych antyków mieszkanie Bartlów, a książki naukowe przewieziono do Berlina. Podobnej grabieży dokonywano w mieszkaniach innych naukowców. Kazimierz Bartel został zamordowany przez Niemców jako „największy polski komunista”, na dziedzińcu więzienia w dawnym klasztorze Brygidek. Aresztowanych profesorów przewożono do budynku bursy dawnego Zakładu Wychowawczego im. Abrahamowiczów położonego pomiędzy nową siedzibą Gestapo w budynku dawnego zarządu elektrowni u zbiegu ulic Pełczyńskiej i Kadeckiej i Szkołą Kadetów.
W skład oddziału dokonującego aresztowań wchodzili m.in.
- Ferdinand Kammerer (ur. 1915)
- Gerhard Hacker (1912–1950)
- Kurt Köllner (1908–1972)
- Karl-Heinz Keller (1907–1963)
- Pieter Menten (1899–1987) (jako tłumacz i przewodnik)
- Viktor Gurth (ur. 1911)
- ukraińscy milicjanci (jako tłumacze)
W bursie profesorowie pojedynczo prowadzeni byli na przesłuchania. Prof. Groëra podczas przesłuchania oskarżono o zdradę, gdyż uważano go za Niemca. On uważał się za Polaka, który tylko ukończył niemiecki uniwersytet. By uniknąć kłopotów i krytyki międzynarodowej, gdyż żoną profesora była Angielka Cecylia Cumming, po przesłuchaniu zwolniono go z więzienia wraz z pięcioma osobami ze służby i woźnym z Politechniki.
Miejscem straceń były Wzgórza Wuleckie, gdzie poprowadzono profesorów w dwóch grupach. Pierwsza grupa udała się tam pieszo niosąc ciało Adama Ruffa zabitego przez Niemców podczas przesłuchania, druga grupa okrężną drogą została przetransportowana ciężarówką. Następnie osobno dowieziono trzy kobiety. We wczesnych godzinach rannych 4 lipca 1941 r. rozstrzelano w sumie 37 osób, w zbiorowej mogile spoczął także zabity wcześniej Adam Ruff. Wśród ofiar było 21 profesorów, żony trzech z nich, synowie dziewięciu, jeden wnuk również ksiądz, lekarz, prawnik oraz mąż jednej z gospodyń. Spośród aresztowanych w bursie z niewiadomych przyczyn wydzielono jeszcze sześć osób: cztery z nich rozstrzelano tego samego dnia lub następnego.
Zamordowani zostali:
4 lipca:
- Prof. dr med. Antoni Cieszyński , lat 59, kierownik Katedry Dentystyki UJK, obrońca Lwowa w 1918;
- Prof. dr med. Władysław Dobrzaniecki, lat 54, ordynator Oddziału Chirurgii Państwowego Szpitala Powszechnego, obrońca Lwowa w 1918;
- Prof. dr med. Jan Grek, lat 66, profesor w Klinice Chorób Wewnętrznych UJK;
- Maria Grekowa, lat 57, żona profesora Jana Greka;
- Doc. dr med. Jerzy Grzędzielski, lat 40, ordynator Kliniki Okulistycznej UJK;
- Prof. dr Edward Hamerski, lat 43, kierownik Katedry Chorób Zakaźnych Zwierząt Domowych Akademii Medycyny Weterynaryjnej, obrońca Lwowa w 1918;
- Prof. dr med. Henryk Hilarowicz, lat 51, profesor Kliniki Chirurgii UJK, obrońca Lwowa w 1918;
- Ks. dr Władysław Komornicki, lat 29, wykładowca nauk biblijnych w Wyższym Seminarium Duchownym we Lwowie i na UJK oraz języka greckiego na UJK;
- Eugeniusz Kostecki, lat 36, mistrz szewski, mąż gospodyni profesora Dobrzanieckiego;
- Prof. dr Włodzimierz Krukowski, lat 53, kierownik Katedry Pomiarów Elektrycznych Politechniki Lwowskiej;
- Prof. dr Roman Longchamps de Bérier, lat 56, kierownik Katedry Prawa Cywilnego UJK, prorektor UJK w latach 1938–1939, obrońca Lwowa w 1918;
- Bronisław Longchamps de Bérier, lat 25, absolwent Politechniki Lwowskiej, syn profesora;
- Zygmunt Longchamps de Bérier, lat 23, absolwent Politechniki Lwowskiej, syn profesora;
- Kazimierz Longchamps de Bérier, lat 18, syn profesora;
- Prof. dr Antoni Łomnicki, lat 60, kierownik Katedry Matematyki Wydziału Mechanicznego Politechniki Lwowskiej;
- Adam Mięsowicz, lat 19, wnuk profesora Sołowija, zabrany ze swoim dziadkiem;
- Prof. dr med. Witold Nowicki, lat 63, kierownik Katedry Anatomii Patologicznej UJK, dwukrotny dziekan Wydziału Lekarskiego, obrońca Lwowa w 1918;
- Dr med. Jerzy Nowicki, lat 27, asystent Zakładu Higieny UJK, syn profesora;
- Prof. dr Tadeusz Ostrowski, lat 60, kierownik Kliniki Chirurgii, dziekan Wydziału Lekarskiego 1937–1938, obrońca Lwowa w 1918;
- Jadwiga Ostrowska, lat 59, żona profesora;
- Prof. dr Stanisław Piłat, lat 60, kierownik Katedry Technologii Nafty i Gazów Ziemnych Politechniki Lwowskiej;
- Prof. dr Stanisław Progulski, lat 67, profesor w Klinice Pediatrii UJK;
- Inż. Andrzej Progulski, lat 29, syn profesora;
- Prof. dr med. (prof. honor.) Roman Rencki, lat 74, były kierownik Kliniki Chorób Wewnętrznych UJK;
- Maria Reymanowa, lat 40., pielęgniarka Ubezpieczalni Społecznej, zabrana z mieszkania profesora Ostrowskiego;
- Dr med. Stanisław Ruff, lat 69, ordynator Oddziału Chirurgii Szpitala Żydowskiego, zabrany z mieszkania profesora Ostrowskiego;
- Anna Ruffowa, lat 55, żona dr. Ruffa;
- Inż. Adam Ruff, lat 30., syn dr. Ruffa;
- Prof. dr Włodzimierz Sieradzki, lat 70, kierownik Katedry Medycyny Sądowej UJK, rektor UJK w latach 1924–1925, obrońca Lwowa w 1918;
- Prof. dr med. Adam Sołowij, lat 82, emerytowany ordynator Oddziału Ginekologiczno-Położniczego Szpitala Powszechnego i dyrektor Szkoły Położnych;
- Prof. dr Włodzimierz Stożek, lat 57, kierownik Katedry Matematyki Wydziału Inżynierii Lądowej i Wodnej Politechniki Lwowskiej;
- Inż. Eustachy Stożek, lat 29, asystent Politechniki Lwowskiej, syn profesora;
- Inż. Emanuel Stożek, lat 24, absolwent Wydziału Chemii Politechniki Lwowskiej, syn profesora;
- Dr praw Tadeusz Tapkowski, lat 44, zabrany z mieszkania profesora Dobrzanieckiego;
- Prof. dr Kazimierz Vetulani, lat 61, kierownik Katedry Mechaniki Teoretycznej Politechniki Lwowskiej;
- Prof. dr Kasper Weigel, kierownik Katedry Miernictwa Politechniki Lwowskiej;
- Mgr prawa Józef Weigel, lat 33, syn profesora;
- Prof. dr Roman Witkiewicz, lat 55, kierownik Katedry Pomiarów Maszyn Politechniki Lwowskiej;
- Walisch, lat 40–45, właściciel magazynu konfekcyjnego Beier i S-ka, zabrany z mieszkania profesora Sieradzkiego;
- Dr Tadeusz Boy-Żeleński, lat 66, lekarz, publicysta, krytyk literacki, tłumacz literatury francuskiej, podczas okupacji sowieckiej Lwowa, w latach 1939-1941, kierownik Katedry Literatury Francuskiej Uniwersytetu Lwowskiego, zabrany z mieszkania szwagra – prof. Jana Greka.
5 lipca:
- Katarzyna (Kathy) Demko, lat 34, nauczycielka języka angielskiego, zabrana z mieszkania profesora Ostrowskiego;
- Doc. dr med. Stanisław Mączewski, lat 49, ordynator Oddziału Ginekologiczno-Położniczego Szpitala Powszechnego i dyrektor Państwowej Szkoły Położnych.
11 lipca aresztowany został dr Władysław Tadeusz Wisłocki, długoletni kustosz Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie. Jego śmierć do dnia dzisiejszego nie została wyjaśniona.
12 lipca:
- Prof. dr Henryk Korowicz, lat 53, profesor ekonomii Akademii Handlu Zagranicznego;
- Prof. dr Stanisław Ruziewicz, l0at 51, profesor matematyki Akademii Handlu Zagranicznego;
26 lipca na rozkaz Heinricha Himmlera rozstrzelany został prof. dr Kazimierz Bartel, lat 59, kierownik Katedry Geometrii Wykreślnej Politechniki Lwowskiej, pięciokrotny premier rządu RP.
Zbrodnia ta miała świadków. Słyszano strzały, przywiezienie profesorów na miejsce zbrodni zaobserwował Kazimierz Wojtas, rozpoznając wśród nich prof. Łomnickiego i Stożka, o czym poinformował swojego kolegę dr. inż. Zbigniewa Schneigerta, który wraz z psem udał się na Wzgórza Wuleckie i tam odkrył miejsce zbiorowej mogiły. Śmierć męża, nie wiedząc o tym, obserwowała Maria Łomnicka. Zauważyła pięcioosobowe grupy osób rozstrzeliwane na Wzgórzach. Świadkiem był również inż. Tadeusz Gumowski (szwagier rozstrzelanego prof. Witkiewicza) wraz z rodziną, mieszkający przy sąsiedniej ul. Nabielaka. Nad ranem dostrzegł on żołnierzy kopiących dół. Następnie z ojcem, żoną i siostrą obserwował całą egzekucję rozpoznając niektórych rozstrzelanych, w tym prof. Witkiewicza. Podobne opisy dostarczyła Zofia Nowak-Przygodzka i Zofia Orlińska-Skowronowa. Prof. Zygmunt Albert, pracownik naukowy Wydziału Lekarskiego UJK, już w czasie wojny rozpoczął zbieranie relacji świadków zbrodni poprzez wywiad osobisty z rodzinami i domownikami ofiar. 51 dokumentów – osobistych świadectw aresztowań i zbrodni zostało opublikowanych w roku 1989 w pracy Kaźń profesorów lwowskich, wydanej przez Uniwersytet Wrocławski. Jest to najobszerniejsza opublikowana dokumentacja źródłowa zbrodni.
Dieter Schenk, niemiecki kryminolog, literat i niezależny publicysta, autor książek o zbrodniach niemieckich, głównie w Polsce, na podstawie analizy dowodów przypuszcza, że w egzekucji brali udział:
- Max Draheim (1898–1973)
- Walter Martens (1893–1961)
- Paul Grusa (ur. 1911)
- Hans Krüger
- Walter Kutschmann
- Johann Maurer (ur. 1914)
- Wilhelm Maurer (ur. 1918)
Po klęsce pod Stalingradem hitlerowcy tuszowali dokonane zbrodnie. Sformowali z Żydów oddział „Sonderkommando 1005”, który rozkopywał masowe groby i palił zwłoki pomordowanych. 8 października 1943 r. członkowie oddziału wydobyli zwłoki profesorów i zawieźli je na stos. Następnego dnia ciała spalono wraz z innymi ciałami. Żydzi z komanda zaciekawieni eleganckim ubiorem pomordowanych, znaleźli w ubraniach dokumenty wskazujące, że byli to polscy profesorowie. Po wojnie wydarzenie to opisał w swoim pamiętniku Leon Weliczker, członek komanda.
Winni tej zbrodni nigdy nie zostali osądzeni.